Centrale banken verklaren de liefde aan goud

Auteur: Koen Lauwers

Centrale banken verklaren de liefde aan goud

Alle centrale banken samen kochten vorig jaar een recordhoeveelheid van 1135,7 ton goud. Dit was fors meer dan de 455 ton van een jaar eerder. Dit bleek uit cijfers van de World Gold Council. Sinds 2010 zijn centrale banken per saldo netto koper van goud. Maar dit is niet altijd zo geweest. Er was een tijd dat centrale banken massaal goud dumpten. Dit leidde uiteindelijk tot een akkoord waarbij de verkoop werd beperkt om de markt niet langer te ontwrichten.

Brown’s Bottom

De meest in het oog springende verkoop was die van het Verenigd Koninkrijk in de periode rond de eeuwwisseling. In mei 1999 kondigde de toenmalige Britse Minister van Financiën Gordon Brown aan de helft van de Britse goudvoorraad te willen verkopen. Dit zou gebeuren via een reeks veilingen in de periode tussen 1999 en 2002.

Het vooraf aankondigen van de verkoop bleek een kapitale fout want deze gaf shorters vrij spel. Zo wisten ze namelijk dat er een grote partij fysiek goud op de markt zou komen en konden ze zonder risico de prijs doen dalen. De goudprijs bereikte een dieptepunt in juli 1999 op 252 dollar per troy ounce.  Sindsdien staat dit geboekstaafd als Brown’s Bottom (bodem).

De Britse centrale bank verkocht in een periode van iets meer dan twee jaar 395 ton goud voor een totale opbrengst van 3,5 miljard dollar. De gemiddelde ontvangen prijs bedroeg 275 dollar per troy ounce.  De verkoop heeft dus bijna drie jaar op de goudprijs gewogen.

CBGA

Om de destabilisatie van de goudmarkt door grote verkopen tegen te gaan, sloeg een aantal centrale banken de handen in elkaar. Dit leidde tot het Central Bank Gold Agreement (CBGA) waarbij verschillende grote voornamelijk westerse centrale banken in 1999 afspraken om voor een periode van vijf jaar jaarlijks gezamenlijk niet meer dan 500 ton goud te verkopen. Dit akkoord werd verlengd in 2004, 2009 en 2014 waarbij de maximale hoeveelheid werd verlaagd naar 400 ton. De laatste hernieuwing bleek eigenlijk al overbodig want toen waren de centrale banken al netto koper van goud. Na 2014 werd het CBGA dan ook niet meer vernieuwd.

Geen gesloten systeem

Sommige analisten argumenteren dat de goudaankopen van centrale banken per saldo een neutraal effect hebben op het marktevenwicht omdat tegenover elke koper ook een verkoper staat. Dat zou juist zijn indien de transacties enkel bovengronds (bestaand) goud omvatten dat van andere centrale banken afkomstig is en het dus om een gesloten systeem gaat. Dat is echter niet het geval. 

Met voorsprong de grootste goudkopers het voorbije decennium zijn de centrale banken van China, Rusland, India en Turkije. Op India na zijn al deze landen zelf niet onbelangrijke goudproducenten. De goudmijnen in eigen land dienen dus als voornaamste bron maar dat is natuurlijk niet de enige. Het goud dat centrale banken rechtstreeks bij de lokale mijnen kopen, kan niet nog een keer worden verkocht en verdwijnt van de markt. Per saldo is er dus wel een effect op het marktevenwicht.

Grootste houder bovengronds goud

De centrale banken houden gezamenlijk meer dan een vijfde van de totale hoeveelheid bovengronds goud (ongeveer 208000 ton) aan en zijn daarmee veruit de grootste ‘individuele’ houder. De meest recente cijfers zijn die van het eerste kwartaal van 2023 want het tweede kwartaal is nog lopende. Tussen januari en maart kwam er weer 228 ton bij en aan dit tempo belooft ook 2023 weer een sterk jaar te worden.

In de vier meest recente kwartalen waarover cijfers beschikbaar zijn (1 april 2022 t/m 31 maart 2023) was Turkije de grootste goudkoper met 140,88 ton, gevolgd door China (120,06 ton), Singapore (68,67 ton), Oezbekistan (43,86 ton) en India (34,22 ton). Turkije heeft intussen een deel daarvan weer ter beschikking gesteld aan de lokale goudhandels. Die hadden onvoldoende voorraden als gevolg van de lage beschikbaarheid van goud voor de import en de hoge vraag. Door de hoge inflatie houdt een deel van de bevolking zijn spaartegoeden liever aan in goud dan in lokale valuta.

Central Bank Gold Reserves Survey

Rest de vraag waarom centrale banken zoveel goud aanhouden. De Central Bank Gold Reserves Survey biedt daar een antwoord op. Dit is een periodieke enquête die de World Gold Council afneemt bij de centrale banken. Daarbij wordt gepeild naar de intenties met betrekking tot de goudvoorraad en de voornaamste redenen om een deel van de valutareserves in goud aan te houden.

Van alle ondervraagde centraal bankiers wil 24% de komende 12 maanden de goudvoorraden uitbreiden. Als motivatie staan de historische kwaliteiten als waarde-opslagmiddel en bescherming op lange termijn tegen inflatie voorop. Daarna volgen argumenten als diversificatie, geen tegenpartijrisico en liquiditeit. Bezorgdheid over sancties krijgt maar 20% achter zich en is dus eigenlijk een overroepen argument. Na het uitbreken van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland werden de Russische valutareserves die zich in het westen bevonden allemaal bevroren. Landen die niet oorlogszuchtig zijn, hoeven daar helemaal niet voor te vrezen.

De-dollarizatie?

Er is de afgelopen tijd veel te doen rond het proces van de-dollarizatie of het dalende belang van de dollar als wereldreservemunt. Het aandeel van de Amerikaanse munt in de wereldhandel neemt af want verschillende landen gebruiken in hun bilaterale handel hun eigen valuta in plaats van de dollar. Dit is voor een deel ook gedwongen want bijvoorbeeld Rusland heeft maar een beperkte toegang tot dollars en heeft daarom geen andere optie dan in de handel met bijvoorbeeld India of China de lokale munt als betaling te accepteren.

Het vervangen van de dollar door andere valuta is een heel geleidelijk proces dat erg traag verloopt. De dollar zal nog langere tijd de wereldreservemunt blijven. De wereldhandel in grondstoffen gebeurt grotendeels in dollar en ook het grootste deel van de globale schulden staan uit in de Amerikaanse munt. De-dollarizatie leeft ook helemaal niet bij de centraal bankiers want slechts 8% geeft dit proces als reden op om goud aan te houden. Anderzijds is dit ook geen argument om de goudposities niet uit te breiden.

Het lot van de dollar als wereldreservemunt en dat van goud zijn dus niet met elkaar verbonden. Goud kan met andere woorden perfect in waarde blijven toenemen terwijl de dollar zijn status van reservemunt behoudt.

Bronnen: World Gold Council (WGC), Bloomberg