Goud in oorlogstijden

Hoewel de volatiliteit op de financiële markten erg hoog is, blijven de klassieke beursalgoritmes wel hun werk doen. Dit betekent dat de goudprijs stijgt op risk-off dagen wanneer de aandelenkoersen kelderen. Omgekeerd wordt het gele metaal goedkoper wanneer de beurzen weer een dagje in risk-on modus gaan. Hetzelfde beeld zien we bij de evolutie van de dollar en de langetermijnrente.

Gezien de aandelenkoersen de afgelopen tijd per saldo daalden, klom de goudprijs dus hoger. Na iets meer dan 2 maanden in 2022 noteert goud na een zwakke januari-maand nu al ongeveer 6% in de plus. In euro loopt het rendement op naar meer dan 8%. Zilver doet het nog beter met een klim van 9% in dollar en 11% in euro. Daardoor viel de goud/zilver ratio terug naar 77, wat historisch nog steeds een hoge stand is.

Andere edelmetalen presteerden ook sterk waarbij met name palladium profiteerde van de geopolitieke situatie. Rusland staat namelijk in voor 41% van de globale palladiumproductie en dit kan voor aanbodproblemen zorgen in een markt die nu al krap is. Bij platina is het aanbod wat meer gespreid en is de impact op de prijs kleiner.

Macro-economisch is er de voorbije weken niet zoveel veranderd. De centrale bankiers blijven in de knoop zitten met de lastige taak om groei, werkgelegenheid en inflatie met elkaar te verzoenen. De inflatie blijft hoog maar anderzijds vertraagt ook de groei. De PMI-index, die de activiteit van de verwerkende industrie in de Verenigde Staten meet, neemt nog steeds toe maar wel aan een steeds trager tempo. Dit wijst in toenemende mate in de richting van een stagflatie-scenario.

Ik verwacht dat de inflatie dit voorjaar piekt omwille van de basiseffecten. Vergelijkingen met een jaar eerder zullen vanaf een hoger prijsniveau starten, waardoor de toename van de prijzen op jaarbasis automatisch lager zal liggen. Dit betekent echter niet dat de inflatie snel weer naar een ‘neutraal’ percentage in de buurt van 2% zal zakken.

Intussen is er met de oorlog een nieuw element om rekening mee te houden. Hoe langer deze aansleept, hoe groter de economische gevolgen. Om die reden is de kans op een agressieve Fed die de rente snel en fors verhoogt heel klein. Op 16 maart weten we ongetwijfeld meer. Dan staat nl. de volgende beleidsvergadering van de Federal Reserve gepland.

Daarbij is de snelle verschuiving van de verwachtingen wel opmerkelijk. Dit blijkt uit de cijfers van de CME Fedwatch Tool. Die geeft aan dat nog maar 9,5% uitgaat van een renteverhoging met 50 basispunten op 16 maart. Op 23 februari, de dag voor de inval, was dat nog 34% en een week daarvoor zelfs 52,7%.

Bron: CME FedWatch Tool

Goud in oorlogstijden

Bij het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne werden overal lijstjes opgemaakt over welke grondstoffen het meeste werden getroffen. Daarbij ging het vooral over energie en granen maar vrijwel nooit over goud. Nochtans is Rusland met onder meer Polyus en PolyMetal de derde grootste goudproducent ter wereld na Australië en China. Met een jaarlijkse output van ongeveer 350 ton gaat het om 10% van de globale goudproductie.

Op 24 februari, de eerste dag van de inval van Rusland in Oekraïne, schoot de goudprijs naar 1973 dollar of de hoogste prijs sinds het najaar van 2020. In euro werd zelfs even een nieuw historisch record aangetikt. Dit gebeurde eerder ook al in Japanse yen.

Deze geopolitieke premie verdampte vrijwel onmiddellijk want nog dezelfde handelsdag speelde goud alle winsten weer kwijt er werd met verlies afgesloten net boven 1890 dollar. Omgekeerd gingen de beurzen van zware verliezen naar winsten en maakten ook de obligatiemarkten rare bokkensprongen.

Van analisten wordt dan verwacht dat ze met logische verklaringen komen. Dit is niet altijd een realistische verwachting want de markt is nu eenmaal niet altijd logisch. Was goud niet de ultieme veilige haven en als de prijs al niet stijgt bij het uitbreken van een oorlog, wanneer dan wel?

Bij de verklaringen die er toch kwamen, werd verwezen naar de gewijzigde perceptie rond de geplande afbouw van de monetaire en fiscale stimuli. De financiële markten hadden al verschillende renteverhogingen ingecalculeerd maar nu zou het opwaartse rentepad worden vertraagd om de economische impact van de oorlog te beperken.

Voor goud is dit argument grotendeels irrelevant, want uitstel is geen afstel en de prioriteit van de Federal Reserve ligt niet langer bij volledige werkgelegenheid maar bij het bestrijden van inflatie. Die blijft hardnekkig hoog, terwijl de langetermijnrente weinig aanstalten maakt om te stijgen en recent zelfs weer daalt. Dit maakt dat de reële rente nog meer negatief wordt.

Een andere verklaring voor het feit dat goud de initiële winsten niet kon vasthouden, is de mogelijke overhang van Russisch goud op de markt. De redenering daarbij is dat Rusland in toenemende mate wordt afgesloten van het financiële systeem. Verschillende Russische banken werden geweerd uit het SWIFT-systeem voor internationale betalingen en er werd beslag gelegd op de Russische valutareserves die zich in Europa bevonden. Dit maakt dat Rusland deze niet kan gebruiken om de eigen munt te ondersteunen of om de oorlog te financieren.

Het enige onderdeel van hun reserves waar ze wel nog zelf controle over hebben, is hun goudvoorraad. Die bedraagt bijna 2300 ton of 21,7% van de totale reserves. Er wordt gespeculeerd dat Rusland deze gedeeltelijk te gelde zou maken. Dit is om meerdere redenen erg onwaarschijnlijk. Rusland heeft de voorbije jaren de goudvoorraden fors uitgebreid om de afhankelijkheid van andere valuta te verminderen. Deze weer afbouwen zou gezichtsverlies betekenen. Daarnaast is het maar de vraag wie het Russisch goud op dit moment zou kunnen en willen kopen. Weinig landen hebben de middelen én zijn bereid om geopolitiek olie op het vuur te gooien.

Ik merk nog even op dat de goudprijs in roebel dit jaar al met 35% steeg. Dit is ruimschoots voldoende om de daling van de Russische munt tegenover de andere valuta te compenseren. Dit is waar het bij fysiek goud om gaat, namelijk koopkrachtbescherming. Rusland is daarvan het zoveelste recente praktijkvoorbeeld in de recente geschiedenis na o.a.  Argentinië en Turkije. Veel andere landen zullen nog volgen.

Auteur: Koen Lauwers

Koen Lauwers is Master in de Handels- en Consulaire Wetenschappen (KU Leuven Campus Brussel) en behaalde een aanvullende Master in de Bedrijfsinformatica (Vrije Universiteit Brussel). Na een carrièrestart als IT-specialist bij Volvo Group (1997) werd de lokroep van de financiële markten te groot en besloot Koen zijn beide opleidingen te combineren en in 1999 als onafhankelijk analist aan de slag te gaan. Aanvankelijk volgde Koen de technologiesector maar na het barsten van de dotcom-zeepbel en een diepgaande studie van de monetaire geschiedenis (Mises Institute) verlegde hij zijn focus naar grondstoffen met een voorliefde voor edelmetalen en gerelateerde aandelen. Net op tijd voor de supercyclus in grondstoffen die de rest van het decennium duurde. Koen bouwde die specialisatie verder uit en doet sindsdien aan onafhankelijke beleggingsresearch voor verschillende marktpartijen (family offices). Daarnaast schrijft hij voor diverse financiële titels in Nederland en België. Dankzij meer dan 20 jaar ervaring beschikt Koen over een groot netwerk in zowel de mijnbouwsector, fysieke goudhandel als asset management.